Bestei esker ordua jakin dezakegu.
Denbora gauzak gertatzen eta izakiak aldatzen diren bitarte mugagabe edo mugatua da. Honen arabera, gertaerak iraganean, orainaldian eta etorkizunean banatu daitezke.
Afrikarrak izan ziren urtea 12 zatitan banatu zuten lehenak, baita eguna banatzen lehenak ere, eta banaketa patroi bera jarraituz egin zuten. Euren urtea hamabi hilabetez eta hilabete bakoitza 30 egunez. Era berean egun hauek 30 geseko hamabi dannatan banatuak zeuden (danna bakoitzak gure bi ordu iraungo zituen), hau urte batzuk beranduago aldatu bazuten.Hala ere, eguna 24 ordutan eta urtea 365 egunetan banatzea antzinako egiptoarrei zor diegu. Litekeena da orduen sistema gizarte haietan arrazoi erlijiosoengatik ezarri izana, ordu hitzari dagokion hitz egiptoarrak "apaizen betebeharra" ere esan nahi baitzuen, "izarren zaindaria" (edo denboraren zaindaria) esan nahi zuen hitzaren erro bera zuena. Izarren zaindari hauek euren apaiz betebeharrak ekialdeko ostertzean decanen (izar edo konstelazio zehatz batzuk) agerpena idatziz betetzen zituzten. Gaua hamabi ordutan banatzen zuten, tarte berdinekoak zirenak, ordu bakoitza zegokion decanaren agerpenarekin adieraziz.
Denboraren neurketaKronologiaren bidez gertaera edo prozesu jakin batzuk noiz izan ziren zehaztu daiteke. Denbora lerroetan gertaerak puntuez baliatuz eta prozesuak segmentuez baliatuz adieraz daitezke.
Segmentuen iraupenak unitate desberdinak izan ditzake: segundoa, minutua, ordua, eguna, astea, hilabetea, urtea, bosturtekoa, hamarkada, mendea, milurtekoa, garai geologikoa...
Denbora neurtzeko edozein tresnak mugimenduaren neurketan du oinarria, denboran zehar objektu baten materialak duen aldaketan; neurtu daitekeena, hain zuzen. Hasiera bateanargizagien mugimendua neurtzen hasi zen, eguzkiarena gehienbat. Astronomiak aurrera egiten zuen ahala tresnak ere berdin egin zuten eguzki-erlojuak, klepsidrak (ur-erlojuak) etaharea-erlojuak agertuko zirelarik. Geroago, hau dena hobetuz joan zen erloju atomikora heldu arte.
Denbora erloju izeneko tresna batekin neurtzen da. erloju mota asko daude, hondarrezko erlojuak, eguzki erlojuak, erloju atomikoak, erloju digitalak, eskumuturreko erlojua, iratzargailuak, ...
Nik erloju mota hauek azalduko dizkizuet,
- Hondarrezko erlojua
Ohizko hondar-erlojuak bi ontzi izaten ditu, gutxi gora behera konikoak eta erpinetik komunikatuta zulo zilindriko baten bitartez. Erdiko zulotik hondarra pasatzen da gaineko ontzitik azpiko ontzira.
- Eguzki erlojua
Eguzki erlojua oso antzinatik denboraren (orduak, minutuak, segunduak) igaroera neurtzeko erabili den tresna bat da. Eguzki kuadrante ere baderitzo. Euskarri batek eskaladun azalera baten gainean jaurtitzen duen itzala erabiltzen du eguneko mugimenduan Eguzkiaren posizioa adierazteko.
- Ur erlojua
Ur erlojuek edo klepsidrek, egiptoar antzinatean dute euren jatorria, eta, bereziki, gauez erabiltzen ziren, eguzki erlojuek balio ez zutenean. Lehen ur erlojuak, ura, maila bateraino zuten zeramikazko ontziak ziren, oinarrian, zulo bat zutenak, likidoa abiada zehatz batetan eta, beraz, aldez aurretik erabakitako denbora batetan irtetzeko egokia zena. Ontziak, bere barnean, zenbait marka zituen, uraren mailak, garai ezberdinak adierazteko moduan, egunekoak zein gauekoak.Ur erlojuak, atenastar auzitegietan ere erabili ziren, hizlariei emandako denbora adierazteko. Beranduago, Erromako auzitegietan erabiltzen hasi ziren, xede berarekin. Gainera, kanpaina militarretan ere erabiltzen ziren, gaueko zaintzak adierazteko. Ur erloju egiptoarrak, gutxi gora-behera aldatua, mende askotan zehar, denbora zenbatzeko tresnarik eraginkorrena izaten jarraitu zuen.
Munduko leku ezberdinetan ordu ezberdina dago, Greennwich meridianotik zenbat eta urrutiago orduan eta ordu aldaketa handiagoa izango da.
Afrikarrak izan ziren urtea 12 zatitan banatu zuten lehenak, baita eguna banatzen lehenak ere, eta banaketa patroi bera jarraituz egin zuten. Euren urtea hamabi hilabetez eta hilabete bakoitza 30 egunez. Era berean egun hauek 30 geseko hamabi dannatan banatuak zeuden (danna bakoitzak gure bi ordu iraungo zituen), hau urte batzuk beranduago aldatu bazuten.Hala ere, eguna 24 ordutan eta urtea 365 egunetan banatzea antzinako egiptoarrei zor diegu. Litekeena da orduen sistema gizarte haietan arrazoi erlijiosoengatik ezarri izana, ordu hitzari dagokion hitz egiptoarrak "apaizen betebeharra" ere esan nahi baitzuen, "izarren zaindaria" (edo denboraren zaindaria) esan nahi zuen hitzaren erro bera zuena. Izarren zaindari hauek euren apaiz betebeharrak ekialdeko ostertzean decanen (izar edo konstelazio zehatz batzuk) agerpena idatziz betetzen zituzten. Gaua hamabi ordutan banatzen zuten, tarte berdinekoak zirenak, ordu bakoitza zegokion decanaren agerpenarekin adieraziz.
Denboraren neurketaKronologiaren bidez gertaera edo prozesu jakin batzuk noiz izan ziren zehaztu daiteke. Denbora lerroetan gertaerak puntuez baliatuz eta prozesuak segmentuez baliatuz adieraz daitezke.
Segmentuen iraupenak unitate desberdinak izan ditzake: segundoa, minutua, ordua, eguna, astea, hilabetea, urtea, bosturtekoa, hamarkada, mendea, milurtekoa, garai geologikoa...
Denbora neurtzeko edozein tresnak mugimenduaren neurketan du oinarria, denboran zehar objektu baten materialak duen aldaketan; neurtu daitekeena, hain zuzen. Hasiera bateanargizagien mugimendua neurtzen hasi zen, eguzkiarena gehienbat. Astronomiak aurrera egiten zuen ahala tresnak ere berdin egin zuten eguzki-erlojuak, klepsidrak (ur-erlojuak) etaharea-erlojuak agertuko zirelarik. Geroago, hau dena hobetuz joan zen erloju atomikora heldu arte.
Denbora erloju izeneko tresna batekin neurtzen da. erloju mota asko daude, hondarrezko erlojuak, eguzki erlojuak, erloju atomikoak, erloju digitalak, eskumuturreko erlojua, iratzargailuak, ...
Nik erloju mota hauek azalduko dizkizuet,
- Hondarrezko erlojua
Ohizko hondar-erlojuak bi ontzi izaten ditu, gutxi gora behera konikoak eta erpinetik komunikatuta zulo zilindriko baten bitartez. Erdiko zulotik hondarra pasatzen da gaineko ontzitik azpiko ontzira.
- Eguzki erlojua
Eguzki erlojua oso antzinatik denboraren (orduak, minutuak, segunduak) igaroera neurtzeko erabili den tresna bat da. Eguzki kuadrante ere baderitzo. Euskarri batek eskaladun azalera baten gainean jaurtitzen duen itzala erabiltzen du eguneko mugimenduan Eguzkiaren posizioa adierazteko.
- Ur erlojua
Ur erlojuek edo klepsidrek, egiptoar antzinatean dute euren jatorria, eta, bereziki, gauez erabiltzen ziren, eguzki erlojuek balio ez zutenean. Lehen ur erlojuak, ura, maila bateraino zuten zeramikazko ontziak ziren, oinarrian, zulo bat zutenak, likidoa abiada zehatz batetan eta, beraz, aldez aurretik erabakitako denbora batetan irtetzeko egokia zena. Ontziak, bere barnean, zenbait marka zituen, uraren mailak, garai ezberdinak adierazteko moduan, egunekoak zein gauekoak.Ur erlojuak, atenastar auzitegietan ere erabili ziren, hizlariei emandako denbora adierazteko. Beranduago, Erromako auzitegietan erabiltzen hasi ziren, xede berarekin. Gainera, kanpaina militarretan ere erabiltzen ziren, gaueko zaintzak adierazteko. Ur erloju egiptoarrak, gutxi gora-behera aldatua, mende askotan zehar, denbora zenbatzeko tresnarik eraginkorrena izaten jarraitu zuen.
Munduko leku ezberdinetan ordu ezberdina dago, Greennwich meridianotik zenbat eta urrutiago orduan eta ordu aldaketa handiagoa izango da.
Etorkizuneko erlojua
Etorkizuneko erlojuak horrelakoak izango dira, erdiko borobilak daukan hutsuneak orduak adieraziko ditu eta kanpoko borobilaren hutsuneak minutuak, adibidez, irudiko erlojuan 3:00 markatzen du
